Droga Ukrainy do ustanowienia jasnych ram prawnych dla wirtualnych aktywów była długa, naznaczona kilkoma próbami legislacyjnymi. Najnowszym wydarzeniem pod koniec kwietnia 2025 r. było poparcie przez Komisję Finansów, Polityki Podatkowej i Celnej ukraińskiego parlamentu zaktualizowanego projektu ustawy. Jednak zamiast utorować jasną drogę naprzód, ta wersja wywołała złożoną debatę w branży, równoważąc ostrożny optymizm co do dostosowania do standardów europejskich z poważnymi obawami dotyczącymi jej praktyczności i potencjalnego wpływu na przyszły rozwój rynku.
Podstawowe cele proponowanego ustawodawstwa to uregulowanie obiegu aktywów cyfrowych, określenie ich opodatkowania i ochrona uczestników rynku. Kluczowe zapisy obejmują ustalenie wymagań i procedur licencjonowania dla dostawców usług kryptowalutowych, a także ustanowienie jasnych definicji podstawowych terminów.
Niektórzy uczestnicy rynku postrzegają projekt ustawy pozytywnie, zwłaszcza w kontekście jego zgodności z rozporządzeniem Unii Europejskiej MiCA (Markets in Crypto-Assets). Kyrylo Khomyakov, Regionalny Dyrektor Binance w Europie Środkowej i Wschodniej, Azji Środkowej i Afryce, zauważył to zbliżenie do europejskich ram prawnych. Bogdan Opryshko, COO Everstake, globalnego dostawcy usług stakingu non-custodial, powtórzył tę opinię, opisując harmonizację z MiCA jako strategicznie słuszną decyzję, która mogłaby ułatwić uzyskanie licencji w UE i przyspieszyć wejście ukraińskich firm na rynki międzynarodowe.
Obawy i krytyka branży
Jednak to pozytywne spojrzenie nie jest powszechnie podzielane. Maxim Demianyuk, założyciel UAHg.io, przyznał, że jakiekolwiek ramy prawne są lepsze niż żadne, ale argumentował, że ścisłe przestrzeganie standardów europejskich może nie stymulować wzrostu biznesu na Ukrainie. Wskazał na trudne środowisko instytucjonalne Ukrainy, wymieniając konkretnie problemy z systemem sądowniczym i sektorem bankowym, sugerując, że te czynniki mogą odstraszać firmy kryptowalutowe od wyboru Ukrainy jako głównej jurysdykcji.
Alexander Momot, założyciel i CEO Peanut Trade, przedstawił ostrzejszą krytykę, sugerując, że projekt ustawy wydaje się przyjmować najbardziej niekorzystne aspekty surowej regulacji MiCA, dodając jednocześnie dalsze komplikacje. Postawił tezę, że w rezultacie może paradoksalnie dojść do przeniesienia większej części działalności związanej z kryptowalutami do szarej strefy, niwecząc wszelkie potencjalne korzyści z formalnych regulacji.
Tę obawę dotyczącą przenoszenia rynku do szarej strefy podziela Vadym Grusha, CEO Trustee Plus, który opisał obecny projekt jako nadmiernie skomplikowany, a jednocześnie niedorównujący swoim deklarowanym celom. Volodymyr Nosov, założyciel i Prezes WhiteBIT Group, dodał, że złożoność ustawy utrudnia jej zrozumienie szerokiej publiczności, potencjalnie hamując masową adopcję niezbędną, aby branża osiągnęła pełny potencjał.
WhiteBIT Group zwróciła również uwagę na konkretne obszary wymagające zmian, takie jak uwzględnienie środków wykluczających graczy rynkowych, którzy świadczyli usługi obywatelom państw agresorów w czasie wojny. Grusha skrytykował także słabą strukturę ustawy oraz znaczące luki w terminologii i definicjach, które nie są zgodne z naturą wirtualnych aktywów, co potencjalnie czyni ją nieskuteczną w niektórych celach.
Opodatkowanie i niejasności regulacyjne
Pomimo szerokiej krytyki, uznano pewne pozytywne zmiany w sekcji podatkowej. Volodymyr Nosov z WhiteBIT wskazał na usunięcie „niedopuszczalnych inicjatyw”, takich jak koncepcja agentów podatkowych dla operatorów kryptowalut, oraz wprowadzenie przejściowego, preferencyjnego reżimu podatkowego. Projekt ustawy przewiduje stawkę podatku dla osób fizycznych od operacji kryptowalutowych w wysokości 18% PIT i 1,5% opłaty wojskowej, z obniżoną stawką 5% dla sprzedaży aktywów w 2026 r.
Vadym Grusha zauważył również postęp w wyjaśnianiu kalkulacji podatkowych, choć pozostaje wymóg udokumentowania poniesionych wydatków na nabycie wirtualnych aktywów. Bogdan Opryshko ostrzegł, że poleganie wyłącznie na samodzielnym deklarowaniu dochodów przez osoby fizyczne, bez skutecznych mechanizmów nadzoru, grozi przekształceniem procesu w zwykłą formalność.
Istotnym punktem spornym dla prawie wszystkich przedstawicieli biznesu jest niepewność co do wyznaczonego regulatora. Ustawa mgliście stwierdza, że może nim być Narodowy Bank Ukrainy i/lub inny organ określony przez Radę Ministrów. Kyrylo Khomyakov podkreślił tę niejasność jako poważny problem, zwłaszcza w kontekście tego, czy wyznaczony regulator będzie miał wystarczająco dużo czasu na zbudowanie zespołu, przygotowanie niezbędnych aktów podnormatywnych i ustalenie warunków licencjonowania przed wejściem ustawy w życie.
Tożsamość głównego regulatora jest postrzegana jako kluczowa, ponieważ będzie ona w znacznym stopniu wpływać na łatwość lub trudność prowadzenia działalności przez uczestników rynku. Istnieją różne opinie co do tego, który organ byłby najbardziej odpowiedni; niektórzy postrzegają Narodową Komisję Papierów Wartościowych i Rynku Giełdowego jako mniej idealną w porównaniu z NBU lub Ministerstwem Transformacji Cyfrowej.
Historia opóźnień i obecny impas
Społeczność biznesu kryptowalutowego od dawna wyraża obawy dotyczące czasu straconego z powodu opóźnień legislacyjnych. Volodymyr Nosov przypomniał, że pomimo uchwalenia poprzedniej ustawy w 2022 roku, brakowało woli politycznej do jej wdrożenia, co spowodowało utratę trzech lat, podczas gdy inne państwa opracowywały i wprowadzały swoje regulacje, stając się atrakcyjnymi centrami dla globalnego biznesu kryptowalutowego. Podkreślił znaczenie unikania błędów z przeszłości.
Nadzieje, że poparcie komisji doprowadzi do szybkiego przyjęcia w pierwszym czytaniu, okazały się płonne. Zaktualizowana wersja spotkała się z krytyką ze strony Narodowej Komisji Papierów Wartościowych i Rynku Giełdowego. Następnie poseł Jarosław Żeleźniak stwierdził, że projekt ustawy został usunięty z porządku obrad z inicjatywy Kancelarii Prezydenta, rzekomo pod wpływem przewodniczącego Komisji, choć Komisja zaprzeczyła udziałowi w blokowaniu procesu.
Na maj 2025 r. los dokumentu pozostaje niepewny, pogrążony w zawieszeniu.
Wpływ na strategię biznesową
Te niejasności legislacyjne znacząco wpływają na rozwój biznesu. Gracze rynkowi wielokrotnie wyrażali gotowość do współpracy z ustawodawcami w celu ułatwienia legalizacji. Jednak obecne okoliczności i wysokie prawdopodobieństwo dalszych opóźnień powodują frustrację.
Vadym Grusha z Trustee Plus wyraził rozczarowanie ciągłą niepewnością dotyczącą ustawy o wirtualnych aktywach na Ukrainie. Chociaż jego firma pozostaje otwarta na udział w grupach roboczych i wnoszenie doświadczeń z rynku europejskiego w celu dopracowania ustawodawstwa, Trustee Plus zdecydowało się nie czekać na potencjalne możliwości operacyjne na Ukrainie. Zamiast tego wstrzymali tam badania rynku, aby w pełni skoncentrować się na UE, gdzie ramy regulacyjne są już ustalone.
Jerry od lat związany jest z rynkami finansowymi i specjalizuje się w analizie trendów kryptowalutowych. Swoje doświadczenie zdobywał w różnych zakątkach świata, a każdą wolną chwilę spędza na śledzeniu wykresów i czytaniu nowości z branży blockchain. Plotka głosi, że potrafi rozpoznać spadek Bitcoina nawet przez sen – i wtedy budzi się, by zapytać: „A może to tylko korekta?”